- Fizik Yasaları Üzerine -
3
Büyük Korunum İlkeleri
Fizik yasalarını öğrenirken kütleçekim, elektrik ve manyetizma, nükleer etkileşim yasaları gibi birçok karmaşık ve ayrıntılı yasanın varolduğunu göreceksiniz. Bütün bu ayrıntılı yasaların hepsinin üstünde olan ve hepsinin tabi olduğu bazı büyük genel ilkeler vardır. Bu ilkelere örnek olarak korunum ilkelerini, belirli bazı simetri özelliklerini, kuantum mekaniği ilkelerinin genel şeklini ve, iyi mi kötü mü bilmem, geçen konuşmada ele aldığımız bütün yasaların matematiksel olduğu gerçeğini sayabiliriz. Bugünkü konuşmamda korunum ilkelerinden söz edeceğim.
Fizikçiler normal sözcükleri farklı şekilde kullanırlar. Onlar için korunum yasası şu demektir: Herhangi bir anda hesapladığınız bir sayı vardır. Daha sonra, doğa yığınlarla değişim geçirdikten sonra, bu niceliği yine hesaplarsanız daha önceki sayıyı bulursunuz; sayı değişmez. Bunun bir örneği enerjinin korunumudur. Belirli bir kurala göre hesapladığımız bir sayı vardır ve her ne olursa olsun sayı hep aynıdır.
Böyle bir şeyin yararlı olabileceğini görebilirsiniz. Fiziğin, daha doğrusu doğanın, milyonlarca taşı olan bir satranç oyununa benzediğini düşünelim. Biz taşların hangi yasalar uyarınca hareket ettiğini bilmek istiyoruz. Büyük tanrılar bu satranç oyununu çok çabuk oynadıklarından görüp anlamak zor. Ama yine de bazı kuralları yakalayabiliriz, ayrıca her hamleye bakmadan bulabileceğimiz bazı kurallar da vardır. Örneğin oyun tahtasında tek bir fil, bir beyaz fil bulunuyor. Fil hep çapraz hareket ettiği için bulunduğu karenin rengi hiç değişmeyecektir. Tanrılar oynarken biz bir ara başımızı başka yana çevirsek, sonradan tahtaya tekrar baktığımızda beyaz filin başka bir yerde, ama aynı renkteki bir karede bulunmasını bekleyebiliriz. Bu, korunum ilkesi türünden bir şeydir. Oyun hakkında hiç olmazsa bazı şeyleri bilmek için her an bakmamız gerekmez.
Satranç örneği bu yasa için tam doğru olmayabilir. Eğer başka tarafa uzunca bir süre bakarsak fil kaybedilmiş, piyon vezirliğe terfi etmiş ve tanrı siyah karede olan o piyonun bulunduğu yerde vezir değil de bir fil bulunmasının daha iyi olacağına karar vermiş olabilir. Ne yazık ki günümüzdeki bazı yasaların da tam doğru olmadıkları sonradan ortaya çıkabilir. Ancak ben size yasaları bugün bildiğimiz şekilleriyle anlatacağım.
Size günlük sözcükleri teknik anlamda kullandığımızı söyledim. Bugünkü konuşmanın başlığında ("Büyük Korunum İlkeleri") yer alan sözcüklerin birisi de "büyük" sözcüğü. Bu teknik bir sözcük değildir; oraya yalnızca başlığı daha etkili yapmak için konulmuştur. Onun yerine "Korunum Yasaları" da diyebilirdim. Tam işlerliği olmayan birkaç korunum yasası vardır ki yaklaşık olarak doğrudurlar; ancak, bazı durumlarda yarar sağlarlar. Onlara da "küçük" korunum yasaları diyebiliriz. Bunların bazılarından ileride söz edeceğim. Şimdi tartışacağım temel yasalar, bugün bildiğimiz kadarıyla, tam olarak doğrudur.
Alfa Yayınları, Sf 71, 72, 73, Çev. Nermin Arık
Bu alıntı tanıtım amacıyla yapılmıştır.
Bu kitabı KitapGalerisi'nden bu linke tıklayarak satın alabilirsiniz.
kitap
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder